12-04-2021
Presentatie: Marjan Botman, Chemicus, Beleidsmedewerker ministerie van economische zaken. Marjan vindt het heel fijn om ons iets te kunnen vertellen over een onderwerp dat haar na aan het hart ligt: Windmolens Op Zee.
Marjan werkte bij bovengenoemd ministerie en was langdurig betrokken bij de ontwikkeling van Windpark Borssele, voor de Zeeuwse kust.
Aan de orde komen:
- Begrippen in de energiewereld, ter verduidelijking.
- Klimaatakkoord en ambities
- Wind op Zee
Verslag geschreven door Carla Snel
Energieverbruik in Nederland:
In Nederland verbruiken we rond de 3000 Petajoules per jaar aan energie.
1 Petajoule =1 miljard Megajoule
Een Nederlands huishouden verbruikt per jaar gemiddeld 66.000 Megajoules. Er zijn 8 miljoen huishoudens en deze staan dus gezamenlijk voor 17% van het totale energieverbruik. De industrie en het verkeer en vervoer zijn de grootste verbruikers.
Welke vorm van energie werd er op 9 april in Europa geproduceerd en verbruikt en waren er schommelingen in de dag:
- Nucleair: lineair verbruik, nauwelijks schommelingen. Een kernreactor aan en uitschakelen gebeurt niet ‘ zomaar’ dat kost veel energie.
- Kolen: vrij lineair verbruik
- Gas: In de nacht minder verbruik, tegen 4 uur pm stijgt het gasverbruik, men komt thuis, licht aan, fornuis aan, video aan etc.
- Zon: Alleen midden op de dag energie geproduceerd, In Nl scheen er op 9 april geen zon, dus geen zonne-energie. Noodzaak gebruik van andere energievorm er bij.
- Waterkracht: pieken in productie om pieken in het gebruik op te vangen, makkelijk aan en uit te zetten.
- Wind op land: constant verbruik in Europa.
- Wind op zee: vroeg in de ochtend waaide het hard en werd er veel energie geproduceerd. Midden op de dag ging de wind liggen in Nederland en werd er energie uit gas opgewekt.
NB: In Nederland is Gas de grootste energiebron, met garantie op voldoende energie per dag.
Stand van zaken in Nederland betreffende de alternatieve energie.
In 2020 is de productie van alternatieve energie 250 Petajoules. Dat is nog geen 10% van ons jaarlijkse verbruik. Het had 14% moeten zijn, “we lopen achter”. In de zomer is er natuurlijk meer zonne-energie en in de winter windenergie, maar gas is het hele jaar door in ruime mate nodig om aan onze dagelijkse energie behoefte te voldoen.
Elektriciteit:
Doelstelling in 2020: minimaal 20% hernieuwbaar, dat is behaald: We staan op 26%. Een deel hiervan is geproduceerd door de windparken op zee, die vorig jaar in gebruik zijn genomen.
In 2019: Energieakkoord gaat over in het Klimaatakkoord. Doel: ‘t beperken van de CO2 uitstoot.
In 2013 zijn doelen in het Energieakkoord geformuleerd:
- hernieuwbare energie in 2020, 14% ,dat is niet gehaald en in 2023, 16%. Door de windparken op zee lijkt dit wel gehaald te worden.
- In 2030: elektriciteit voor 70% hernieuwbaar. Dit is een hoog doel, het elektriciteitsverbruik gaat nl omhoog vanwege elektrificatie: bv elektrische auto’s, datacentra, elektrisch koken ipv gas, en de elektriciteit moet er altijd zijn.
Hernieuwbare elektriciteit: is de elektriciteit die wordt opgewekt door bronnen die niet uitgeput raken, zoals de zon, wind, waterkracht en biomassa.
In 2050 is de industrie circulair: geen uitstoot meer van broeikassen maar gebruik van hernieuwbare energie. Grondstoffen zijn niet meer olie en gas, maar bv biomassa. De restwarmte wordt gebruikt door de tuinbouw en woningen, waarvoor warmtenetten nodig zijn. Aanpassen van het tijdstip van energie-intensieve processen als er veel hernieuwbare energie aanwezig is (bv. zonne-energie). Waar staan we als Nederland met windenergie?
Nederland staat in vergelijking met andere europese landen op plaats 18 van de 20. “Wind op land”: helemaal niet goed, “Wind op Zee”begint te komen. Denemarken daarentegen zit op 88% productie van elektriciteit door Wind.
In het Klimaatakkoord staat als doel:
In 2019: 1 Gigawatt Opgesteld Vermogen opgewekt.
In 2023: moet er 4,5 Gigawatt Opgesteld Vermogen zijn: om hieraan te voldoen moeten alle 5 windparken op zee in gebruik zijn en dat is dan nog maar 3,3% van het energie verbruik in Nederland!
In 2030: moet er 11 Gigawatt Opgesteld Vermogen op zee zijn.
Als er geen wind is; gebeurt er niks. Je bent afhankelijk van de wind op dat moment. Daar moeten we mee om leren gaan.
Vraag: Zijn de windmolens ook actief bij sterke storm?
Marjan: Molens kunnen aardig wat hebben, maar moeten ook de dan enorme hoeveelheid energie kwijt. Elektriciteit naar land gaat via kabels die niet overbelast moeten worden. Dreigt er door te veel wind overbelasting van de kabels te ontstaan dan wordt de stand van de bladen (de pitch) aangepast, bladen worden in een stand gezet waardoor er minder wind gevangen wordt.
Nederland ligt heel gunstig voor wind op zee, gunstig windklimaat, goeie expertise, havens en kennis over water.
Wind is dus voor Nederland een veel betere bron voor duurzame energie dan zonne-energie.
De Noordzee.
De Noordzee is VOL :1) bestaande windparken, in aanbouw en gegund. 2) Internationaal vastgelegde scheepvaartroutes. 3) elektriciteitskabels, pijpleidingen voor gas of olie, telecom kabels. 4) Boorplatforms: rondom een boorplatvorm dient 5 nautische mijl vrij gehouden te worden voor helicopters. 5) Natura 2000 gebieden. Etc.
Windpark aanleggen in de Noordzee: dat gebeurt niet “zomaar eventjes”
Wat gebeurt er allemaal als er een plek op zee is aangewezen om windparken aan te leggen. Marjan neemt windpark Borssele bij de zeeuwse kust als voorbeeld, ze heeft daar zelf aan meegewerkt.
TenneT* legt dan de stopcontacten (= offshore transformatorplatforms) op zee.
TenneT*: Nederlands Duits transmissiebeheerder, de netbeheerder van ons landelijk hoogspanningsnet in NL en een deel in Duitsland. De Nederlandse staat is voor 100% aandeelhouder van TenneT. (Wikipedia)
De kabels vanaf het stopcontact moeten naar land getrokken worden en in dit geval koos men er voor om deze naar Borssele te trekken. Dat kon via 4 verschillende routes: de routes over land vielen af, o.a omdat de bewoners tegen waren, de route door het Veerse Meer was te moeilijk, viel af en er bleef er 1 over.
De mogelijke routes worden voorgelegd aan de mensen, de belanghebbenden. Zijn er bezwaren dan worden deze zoveel mogelijk opgelost. Het nieuwe plan wordt opnieuw ter inzage gelegd en als er dan nog steeds bezwaren zijn gaat het naar de Raad van Stateà er gaat een heel tijdstraject overheen voordat begonnen kan worden en dan duurt het aanleggen zelf ook jaren.
Er volgt een filmpje:
Er wordt getoond hoe de windparken bij IJmuiden Ver worden aangelegd. het betreft verschillende windparken. Het betreft IJmuiden Ver Alpha en Beta. TenneT moet de kabels aan land brengen: Beta wordt aangelegd in Rotterdam en Alpha gaat opnieuw naar Borssele nu wel via het Veerse Meer, wat eerder niet mogelijk was. De kabels worden zo dicht mogelijk naast elkaar neergelegd.
De stroom vanuit zee kan of via gelijkstroom of via wisselstroom aan land gebracht worden. Bij het eerste park Borssele gebeurde dat via wisselstroom omdat het niet een heel grote afstand betrof. IJmuiden Ver ligt erg ver weg, dan moet je overgaan op gelijkstroom ter voorkoming van veel stroomverlies. Het grote voordeel van gelijkstroomkabels vanuit IJmuinden Ver Alpha, is in dit geval dat in het Veerse Meer de kabels vrij dicht naast elkaar kunnen worden gelegd, een paar 100 meter tussenruimte. Wisselstroomkabels moeten op zee anderhalve mijl van elkaar aangelegd worden
Er wordt rekening gehouden met visterreinen en natuur. Er worden ondergrondse tunneltrajecten aangelegd. Het zijn complexe trajecten voor TenneT om de kabels goed aan te leggen.
Borssele is een vrij groot hoogspanningsstation, dat moet worden uitgebreid met een converterstation om de gelijkstroom weer om te zetten in wisselstroom, op ons elektriciteitsnet staat nl wisselstroom.
Vraag: hoeveel stroom verlies is er op die afstanden?
Marjan: 10%-20%, afhankelijk van de afstand en al dat niet noodzaak om gelijkstroom in wisselstroom over te zetten.
In 2021 wordt het inpassingsplan voorgelegd en hopelijk is dat in orde in 2022. In 2024 aanvang werkzaamheden. In 2029: klaar!!
-à 10 jaar duurt het voordat IJmuiden Ver in werking zal zijn.
Cruciale vraag: halen we de klimaatdoelen van 2020 en 2030?
Studie Planbureau van de Leefomgeving, het CBS en TNO:à conclusie:
In 2020, mede door de coronamaatregelen, is er een kans dat de norm voor uitstoot van broeikasgassen – het Urgenda doel – wordt gehaald. Zoals het nu is gaan we deze doelstellingen voor 2030 niet halen. We zullen veel meer inspanning moeten doen om het gestelde doel te bereiken.
Wat is er nog meer mogelijk op de Noordzee?
- Nog meer windparken op zee te plaatsen? Voorlopig wordt alleen gekeken naar mogelijkheden aan de westkant.
- Is er nog wat anders te doen in de grote ruimten tussen de windmolens?
- Kunnen we de bodem herstellen: de Nederlandse zeebodem nl is bijna alleen nog maar zand.
- Kunnen we de riffen die daar vroeger waren terugbrengen?
- Aan de voet van de windmolens: gestorte stenen om de molens in positie te houden, hierop oesterteelt?
- Telen van algen en wieren?
- Drijvende zonneparken?
- Recreatie mogelijkheden?
- Mosselteelt? Oesterteelt.
Er is een hele industrie bezig om het eea voor elkaar te krijgen en samenwerking met Natuur en Milieu.
Af en toe waait het “vreselijk hard”: dan opwekking van veel elektriciteit welke niet allemaal op dat moment gebruikt wordt. Als er veel windparken op zee zijn, kan er “teveel” opgewekt worden.1) Er wordt hard gewerkt om connecties te maken tussen de verschillende landen: bv het waait in Nederland en in Duitsland niet à stroom naar Duitsland. Bv veel zon in Spanjeà andere landen. 2) Opslag van energie nodig:à
Je kunt elektriciteit omzetten naar waterstof. Waterstof is een vorm van opslag van energie.
TNO gaat de eerste proefopzet doen met het produceren van groene waterstof op zee. Dit is een primeur: Op een oud gasplatform op zee zal de elektriciteit die daar aankomt worden omgezet in waterstof, daar worden opgeslagen dan mogelijk via gaspijpleidingen aan land worden gebracht. Waterstof wordt nu nog vaak uit aardolie gehaald. Webinar over TNO proefopzet op 29 april.
We zitten in een overgangsperiode om te onderzoeken hoe we waterstof heel goed kunnen gebruiken om energie op te slaan.
We moeten een manier zoeken waarop de energievoorziening net zo constant zal zijn zoals we nu met het gas gewend zijn.
Zijn er vragen?
L: Nederland is maar een ”zandkorrel’ in vergelijking met landen als China, de VS, India, wat is het effect van ons aandeel, wat doen die grote landen?
Marjan: Nederland is rijk, ons kleine NL gebruikte een paar jaar geleden 1% van het totale energie verbruik in de wereld! Onze bevolking is veel minder dan 1% v d wereldbevolking. Als rijk land moet je beginnen met dit soort maatregelen. Er wordt heel veel gedaan aan windenergie in China. India doet ook veel aan waterkracht. Deze landen willen ook nieuwe vormen van hernieuwbare energie, olie is duur, en niet afhankelijk zijn van andere landen. Wij zijn ook afhankelijk van gas uit Rusland. Als we waterstof als gas kunnen gebruiken zijn we minder afhankelijk. En auto’s op waterstof hebben een actieradius die groter is dan op elektriciteit.
I: We moeten toch ook kijken naar de uitgave kant van de elektriciteit? Er wordt veel elektriciteit gebruikt voor datacentra, lees je, en die gaat niet naar de huishoudens. Die grote bedrijven gaan speciaal in Nederland zitten en laten hier windmolens voor hen draaien.
Marjan: Dat is een kwestie van handige contracten, en is volgens mij ook een promotiepraatje. De energie moeten we opwekken, we hebben die nodig. De hernieuwbare elektriciteit komt gewoon op het net, iedereen kan die afnemen. Die grote bedrijven zitten er voornamelijk vanwege de zeer goede logistiek. Deze grote bedrijven zouden ook grijze stroom bij ons kopen. We hebben goede connecties en internet.
H: Ik begrijp dat Nederland achter loopt in ontwikkeling van duurzame energie. Hoe komt dat?
Marjan: Dat is een gewetensvraag, de ontwikkeling was duur. We zijn een heel klein land. De windparken hebben veel subsidie nodig. Er is gewacht tot het goedkoop genoeg was. Dat was een politieke kwestie. Denemarken heeft veel meer ruimte, en een veel kleiner bevolkingsaantal.
A: vele vormen van energie zijn besproken maar er is niet gesproken over kernenergie. Waarom investeert Nederland niet meer in kernenergie? De kosten kunnen het toch niet zijn, alle leidingen aanleggen etc. kost ook heel veel. Wat houdt ons tegen?
Marjan: er zijn zeer veel veiligheidsmaatregelen nodig, ook een kwestie van “not in my backyard”. En de kernafval kwestie, wat doe je met het afval. Ik sluit niet uit dat het in Nederland een keer gaat komen. De tijd was er tot nu toe niet rijp voor. En de kosten zijn waarschijnlijk toch hoger dan van Wind op Zee.
R vult aan: het duurt minstens 15 jaar om een kerncentrale te bouwen.
Marjan: wij gebruiken voor een deel kernenergie vanuit andere landen. Duitsland heeft de kernenergie weggedaan en stookt nu meer kolen, daar zijn wij niet blij mee.
R: in Duitsland gaat men weer over op gas en wij gaan er vanaf.
Marjan: helemaal van het gas af? Een deel moet je vervangen door groenopgewekte waterstof.
A: We moeten pleiten voor een “europees beleid”. Wat hebben we aan een Nederlands beleid “die speld op de aarde”
Co: In de jaren 60 werd het aardgas in grote hoeveelheden gevonden en werd besloten om het aardgas te verkopen want de gedachte was dat we in 2045 kernenergie zouden hebben.
Marjan: Wind op Zee kan in de toekomst zorgen voor onze totale elektriciteitsbehoefte omdat wij zo gunstig liggen t.o.v. de Noordzee. En we moeten ervoor zorgen dat we het ook kwijt kunnen in de landen om ons heen.
Ca: Molens op zee belemmeren het onbedorven uitzicht. En vele vogels vliegen in de wieken van de molens de dood tegemoet
Marjan: Er zijn veel aanpassingen om dit zoveel mogelijk te voorkomen. Er is ook een heel nauwe samenwerking met Natuur en Milieu. Ook aanpassingen bij het in de grond zetten van de turbines, om de bruinvissen te ontzien.
Co: hoe kun je het gasverbruik in de huis verminderen, als je huis te oud is?
Marjan: isoleren, warmtepompen die op elektriciteit werken, aanleggen van warmtenetten om de restwarmte van de industrie te gebruiken. Als je de gasleidingen aanpast kun je waterstof gebruiken als gas.
R: vraagt of Marjan meegekeken heeft op zee.
Marjan: is op een transformatorplatform geweest, op land, dat voor TenneT in aanbouw was en ook toen er een in de haven van Rotterdam lag. Niet bij de windmolens op zee.
R: is er een oplossing voor het afvalprobleem, de windmolens hebben een beperkte levensduur en wat doet men met afgedankte propeller bladen?
Marjan: Vindt het een goeie vraag en heeft daar het antwoord niet op.
Co: Van de bladen is een deel niet te recyclen.
—————————-einde verslag—————————————-
Wil je de hele presentatie lezen? Stuur dan een mail naar gravenhage@soroptimist.nl.
